Określenie „cellulit” funkcjonuje od 1920 roku, opisując defekt skórny w postaci „skórki pomarańczowej”. Inne nazwy obecne w literaturze medycznej to m.in. lipodystrofia typu kobiecego oraz zmiany zwyrodnieniowe tkanki podskórnej o charakterze obrzękowo-zwłóknieniowo stwardnieniowym. Wielu specjalistów z dziedziny dermatologii, kosmetologii oraz chirurgii, określa ten problem, nie tylko mianem mankamentu estetycznego, ale wręcz stanu patologicznego skóry, który w stadium zaawansowanym może świadczyć o poważnych zmianach chorobowych (powstawanie żylaków, zakrzepów). Objawia się nierówną, pofałdowaną i guzkowatą powierzchnią ramion, ud, bioder, brzucha, pośladków.

Aby prawidłowo sklasyfikować stadium cellulitu i przyczynę jego powstawania, należy wziąć pod uwagę wiele czynników podczas diagnostyki pacjenta: występowanie chorób ogólnoustrojowych, cukrzycy, problemów z nadwagą, przewlekłej niewydolności kończyn dolnych, zaburzeń hormonalnych i miesiączkowania, stosowania hormonalnej terapii zastępczej, przebytych ciąż i porodów, objawów menopauzy, nawyków żywieniowych, ilości przyjmowanych płynów, aktywności fizycznej oraz ogólnego stylu życia (używki, obcisłe ubrania, wysokie obcasy etc.).

KLASYFIKACJA CELLULITU

Cellulit dotyka ponad 85% kobiet, i może pojawić się już w wieku dojrzewania (13-15 lat), rozwijając się przez następnych kilka miesięcy czy nawet lat, przechodząc w coraz bardziej zaawansowane stadium:

• I STADIUM – przyczyną powstawania zmian w tej fazie jest zaburzone mikrokrążenie z zastojem w obrębie naczyń krwionośnych i limfatycznych. Powoduje to, iż ścianki układu krwionośnego stają się coraz bardziej przepuszczalne, zaś płyn obecny w przestrzeni międzykomórkowej nagromadza się tworząc obrzęki. Ostatecznie komórki nie są w prawidłowy sposób odżywiane, dotleniane, a także zostaje zaburzony proces odprowadzania produktów przemiany materii. Toksyny zalegają w tkance tłuszczowej, doprowadzając do jej rozszerzania się. Tkanka tłuszczowa poprzedzielana jest „przegrodami” zbudowanymi z tkanki łącznej. U kobiet ułożonymi prostopadle do powierzchni skóry, zaś u mężczyzn skośnie. To właśnie te „przegrody” i ich specyficzna struktura odpowiedzialne są za nieestetyczny wygląd skóry podczas rozwijania się cellulitu (rozciągają się wraz z tkanką tłuszczową).

Na powierzchni skóry nie widać jeszcze żadnych zmian klinicznych, komórki tkanki tłuszczowej nie są wybrzuszone. Jedynie badanie mikroskopem ukazałoby pierwsze zmiany patologiczne zachodzące w organizmie.

• II STADIUM – cellulit jest już widoczny, szczególnie po ściśnięciu fałda skóry, rzadziej samoistnie. Następuje obrzęk naskórka przypominający „pomarańczową skórkę”. Skóra traci swoją elastyczność, staje się blada i zimna. W badaniu histopatologicznym zauważalny jest przerost komórek tłuszczowych, rozrost włókien siateczkowatych, mikrowylewy wewnątrztkankowe oraz wzrost grubości błony podstawnej naczyń włosowatych.
• III STADIUM – cellulit staje się coraz bardziej widoczny, już nie tylko po ściśnięciu fałda skóry, ale również w fazie spoczynku. Skóra przybiera strukturę pofałdowanego materaca z licznymi wypustkami i wgłębieniami. Zmiany charakteryzują się stosunkowo dużą bolesnością. Podczas dotyku wyczuwalna jest ziarnistość w obrębie głębszych warstw skóry. Skóra traci swą elastyczność oraz znacznie blednie. Podczas badania mikroskopem, widać powstawanie w obrębie tkanki tłuszczowej mikrogrudek oraz mikroguzków, które mają tendencję do zwiększania swej objętości i zmieniania kształtów. Adipocyty znacznie twardnieją i zapadają się w „przegrody” tkanki łącznej, doprowadzając do ich rozszerzenia. Nasilają się również problemy związane z krążeniem.

Na skórze widać liczne wgłębienia, guzki, grudki, a także bruzdy. Mogą pojawić się również teleangiektazje oraz mikrożylaki spowodowane dysfunkcją mikrokrążenia. Zauważalne jest to szczególnie w przypadku wiotkości skóry. W tej fazie, kobiety uskarżają się dodatkowo na występowanie rozstępów spowodowanych niewytrzymałością tkanki łącznej na rozciąganie poprzez powiększające i rozrastające się komórki tłuszczowe.

• IV STADIUM – w tym stadium oprócz objawów z fazy poprzedniej, dodatkowo widoczne są złogi kolagenu przekształcone w bardzo twarde guzki, które stale uciskają naczynia krwionośne, powodując osłabienie krążenia oraz włókna nerwowe, dając nieprzyjemne odczucia bólowe. Guzki w stosunku do stadium III są dużo bardziej widoczne (nawet po rozluźnieniu mięśni) i bolesne, zaś ich usunięcie trudniejsze. W diagnostyce histopatologicznej lekarze zwracają uwagę na zanik typowej budowy zrazikowej tkanki tłuszczowej, większe guzki, duże zmiany mikronaczyniowe oraz zmiany atroficzno­‍‑dystroficzne naskórka i przydatków skóry.

Postać i stopień zaawansowania lipodystrofii można określić także na podstawie konsystencji i jakości skóry:

• POSTAĆ TWARDA – jest odmianą charakterystyczną dla młodych kobiet aktywnych fizycznie, zazwyczaj szczupłych. Skóra jest dość dobrze napięta i elastyczna, zmiany nie są widoczne gołym okiem, jedynie po ściśnięciu fałda skóry. Mogą pojawić się rozstępy. Z biegiem czasu cellulit może ewoluować do postaci wiotkiej.
• POSTAĆ WIOTKA – najczęściej dotyka kobiet nieuprawiających żaden sport, mających siedzący tryb życia lub po znacznej utracie wagi. Cechą charakterystyczną jest brak elastyczności i jędrności skóry. Zwiększona zostaje objętość tkanki tłuszczowej w stosunku do objętości masy mięśniowej. Występują problemy z mikrokrążeniem, objawy kliniczne przybierają postać materacowatą – delikatne wybrzuszenia i guzki. Postać wiotka jest konsekwencją niewłaściwie leczonej postaci twardej.
• POSTAĆ OBRZĘKOWA – odmiana ta jest najrzadziej występującym defektem skórnym wśród kobiet, ale też najtrudniejszym do redukcji. Zauważalny jest znaczny przyrost tkanki tłuszczowej oraz dysfunkcja krążenia kończyn dolnych. Podczas uciśnięcia skóry palcem, pozostaje widoczny ślad w postaci wgłębienia. Nogi stają się obrzęknięte, ciężkie i bolesne, skóra zaś przybiera blady odcień.

Podczas diagnostyki pacjenta najczęściej spotykaną postacią jest postać mieszana. W różnych częściach ciała u jednej osoby mogą wystąpić wszystkie objawy kliniczne charakterystyczne dla wyżej wymienionych postaci.

PRZYCZYNY POWSTAWANIA CELLULITU

Na powstawanie cellulitu szczególnie narażone są kobiety, ze względu na omówioną wyżej specyficzną strukturę tkanki tłuszczowej z cienkimi przegrodami tkanki łącznej ułożonymi prostopadle do powierzchni skóry, nie zaś skośnie, jak u mężczyzn.

√ uwarunkowania genetyczne – dziedziczenie skłonności do zmian patologicznych w tkance podskórnej zauważalne jest u kobiet należących do tej samej rodziny;

√ rasa oraz typ biologiczny – procentowo cellulit najczęściej występuje u kobiet rasy białej, rzadziej u kobiet pochodzenia azjatyckiego czy afroamerykańskiego;

√ gospodarka hormonalna – odpowiedzialna za lipodystrofię jest insulina, hormony tarczycy, a przede wszystkim estrogeny występujące w nadmiarze przy równoczesnym niedoborze progesteronu. Efektem tego zjawiska jest rozrost komórek tłuszczowych i nagromadzanie się wody w organizmie oraz zaburzenia krążenia. Ciśnienie w naczyniach krwionośnych wzrasta, wpływając na zwiększenie przepuszczalności naczyń żylnych, zwalniając przepływ krwi, w konsekwencji prowadzi to do powstania obrzęków.

√ menopauza – kobiety bardzo często zauważają pojawienie się cellulitu, bądź jego nasilenie po okresie pokwitania, jest to związane z zachodzącymi zmianami fizjologicznymi w organizmie.

√ mikrokrążenie – dysfunkcja lokalnego krążenia powoduje osłabienie odżywienia i dotlenienia komórek tłuszczowych, tym samym powodując zaburzenia w procesie metabolizmu. Adipocyty zaczynają gwałtownie powiększać swą objętość uciskając jednocześnie na naczynia włosowate. Przepływ krwi i limfy zostaje zaburzony, tworząc zastoje.

√ przyjmowanie leków i tabletek antykoncepcyjnych – szczególne nasilenie zmian cellulitowych zauważalne jest podczas przyjmowania leków przeciwhistaminowych oraz w zaburzeniach tarczycy. Przyrost masy ciała może wystąpić również u kobiet przyjmujących hormonalną terapię antykoncepcyjną.

√ nawyki żywieniowe – nadmierne spożywanie tłuszczów, węglowodanów oraz soli negatywnie wpływa na jakość i kondycję skóry, zatrzymując również płyny ustrojowe w organizmie. Należy również ograniczać przyjmowanie produktów przetworzonych posiadających dużą zawartość hormonów i antybiotyków, które ostatecznie trafiają do naszego organizmu.

√ aktywność fizyczna – brak ruchu powoduje tworzenie się zastojów (obrzęków) w naczyniach krwionośnych i limfatycznych szczególnie w kończynach dolnych. Siedzący tryb życia wpływa negatywnie na elastyczność i napięcie mięśni oraz ścięgien, zwiększając jednocześnie tkankę tłuszczową.

√ nieodpowiedni strój – noszenie zbyt obcisłej odzieży oraz butów na wysokim obcasie powoduje silny ucisk na naczynia krwionośne, co sprzyja zastojom żylnym i tworzeniu się obrzęków.

√ zaburzenie układu nerwowego – silny stres generuje wydzielanie kortyzolu poprzez rdzeń nadnerczy, który nasila odkładanie się zlokalizowanej tkanki tłuszczowej. W sytuacjach stresogennych zauważalne jest długotrwałe napięcie mięśni utrudniające przepływ krwi.

√ styl życia – nadmierne spożywanie alkoholu pobudza lipogenezę, czyli proces nagromadzania się wolnych kwasów tłuszczowych w formie trójglicerydów, które kumulują się w wątrobie oraz tkance tłuszczowej. Palenie papierosów wzmaga dysfunkcję mikrokrążenia.

Przeczytaj również

Laser diodowy – najlepsze urządzenie do usuwania owłosienia
Wyposażenie salonu kosmetycznego – w jaki sprzęt kosmetyczny zainwestować?
Lumiscan – multispektralne badanie, obrazowanie i diagnostyka skóry – numer jeden w Polsce